NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
19 - (1719) وحدثنا
يحيى بن يحيى.
قال: قرأت على
مالك عن عبدالله
بن أبي بكر،
عن أبيه، عن
عبدالله بن
عمرو بن
عثمان، عن ابن
أبي عمرة
الأنصاري، عن
زيد بن خالد
الجهني؛
أن
النبي صلى
الله عليه
وسلم قال (ألا
أخبركم بخير
الشهداء! الذي
يأتي بشهادته
قبل أن يسألها).
[ش
(ألا أخبركم
بخير الشهداء
الذي يأتي
بشهادته قبل
أن يسألها)
الشهداء جمع
شهيد، بمعنى
شاهد. قال
الإمام
النووي رضي
الله عنه: في
المراد بهذا
الحديث
تأويلان: أصحهما
وأشهرهما
تأويل أصحاب
الشافعي؛ أنه
محمول على من
عنده شهادة
لأنسان بحق.
ولا يعلم
ذلك الإنسان
أنه شاهد،
فيأتي إليه
فيخبره بأنه
شاهد له.
والثاني أنه
محمول على
شهادة الحسبة
وذلك في غير
حقوق
الآدميين
المختصة بهم.
وحكى تأويل
ثالث؛ أنه
محمول على
المجاز والمبالغة
في أداء
الشهادة بعد
طلبها لا
قبله. كما يقال:
الجواد يعطي
قبل السؤال.
أي يعطي سريعا
عقب السؤال من
غير توقف].
{19}
Bize Yahya b. Yahya
rivayet etti. (Dediki): Mâlik'e Abdullah b. Ebi Bekir'den dinlediğim, onlun da
babasından, onun da Abdullah b. Amr b. Osman'dan, onun da İbni Ebî Amrate'l-Ensâri'den,
onun da Zeyd b. Hâlid El-Cühenî'den naklen rivayet ettiği Bu hadîsi okudum; Nebi
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem):
«Dikkat: edin! Size
şahidlerin en hayırlısını haber veriyorum) Şâhidliğini istenmeden yapandır.»
buyurmuşlar.
İzah:
imam Nevevî bu hadîsin
te'vîl ve îzâhı hususunda ulemadan birkaç kavil nakletmiştir.
1- İmam Mâlik ile
Şâfiîler'e göre bundan maksat: Hak sahibinin haberi yokken onun hakkına şâhid
olan bir kimsenin gelerek: «Ben senin hakkına şahidim» demesidîr. Bunu yapması
lâzımdır; çünkü şehâdet onun elinde hak sahibine aid bir emânettir.
2- Bu hadîsten murâd:
Şehadet-i hisbe (yâni Allah rızası için yapılan şehâdet)'dir. Bu şâhidlik
insanlara mahsus olmayan haklarda yapılır. Vakıf, umumî vasıyyet, hudûd-i
şer'iyye, köle azadı ve boşanma gibi şeylerde hısbe şâhidliği kabul edilir. Bu
nevi bir hakka şâhid olan kimsenin, hâkime müracaat ederek şâhidliğini
bildirmesi îçâb eder.
3- Hadîs-i şerîf
şâhidlik. istenildikten sonra onu edâ hususunda mecaz ve mübâleğaya hamledilir.
Yâni: «En hayırlı şâhid kendinden bu iş istenir istenmez hemen edâ edendir.»
manasınadır. Nitekim: «Cömert adam istemeden verir.» derler ki, bundan maksat, o adamdan bir şey
istenir istenmez hemen vermesidir.
Gerçi bir hadîste:
«Şâhid gösterilmedikleri
halde şâhidlik ederler!» buyurularak, çağırılmadan şâhidlik yapanlar
zemmedilmiştir. Fakat bu rivayet babımız hadîsine aykırı değildir. Çünkü bu
rivayet, çağırılmadan mahkemede şâhidlik yapanlar hakkındadır. Bir ihtimale
göre bundan murâd: Yalancı şâhidlik, başka bir ihtimâle göre de şehâdete ehil
olmayan kimsenin şâhidliğe kalkışmasıdır.